అవిభక్తం చ భూతేషు

అవిభక్తం చ భూతేషు విభక్త మివ చ స్థితం। భూతభర్తృ చ తర్జ్ఞేయం గ్రసిష్ణు ప్రభవిష్ణు చ॥17॥ శ్రీమద్భగవద్గీత...త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగము కృష్ణుడు అర్జునుడితో ఇంకా ఇలా చెబుతున్నాడు.అర్జునా!ఆ పరమాత్మ ఆకాశంలాగా అఖండమై ఉంటుంది.పరిపూర్ణమై ఉంటుంది.అయినా కూడా చరాచర జగత్తులోని సర్వ భూతాలలోనూ విభక్తమయినదానిలాగా కనపడుతుంది.అంటే వేరు చేయలేనిదిగా,సర్వప్రాణికోటితో మమేకమై ఉంటుంది.అదే సర్వ భూతాలను పోషిస్తుంది.అలానే దిగమ్రింగుతుంది.మరల పునఃసృష్టి చేసేది కూడా అదే.అంటే ఈ సృష్టి అంతా ఆ పరమాత్మ చెప్పు చేతల్లో ఉంది.

బహిరంతశ్చ భూతానాం

బహిరంతశ్చ భూతానాం అచరం చరమేవ చ। సూక్ష్మత్వా త్తదవిజ్ఞేయం దూరస్థం చాంతికే చ తత్॥16॥ శ్రీమద్భగవద్గీత...త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగము అర్జునుడికి కృష్ణుడు ఓపికగా,అర్థం అయ్యేలా చెబుతున్నాడు.అర్జునా!ఈ పరబ్రహ్మము అనేది అన్ని భూతాలకు లోపల ఉంటుంది.అంతేకాదు! ఇది సర్వభూతాలకూ బయటకూడా ఉంటుంది.చరాచర స్వరూపం అదే.అయినా దానిని తెలుసుకోవడం అసాధ్యము.ఎందుకంటే అది అత్యంత సూక్ష్మమయినది.దానిని అథ్యయనం చేసి ,అర్థం చేసుకుని,గుర్తించిన వారికి అతి చేరువలో ఉంటుంది.అజ్ఞానులకు,మిడిమిడి జ్ఞానంతో మిడిసి పడేవారికి అందనంత దూరంలో ఉంటుంది.

సర్వేంద్రియ గుణాభాసం

సర్వేంద్రియ గుణాభాసం సర్వేంద్రియ వివర్జితం। అసక్తం సర్వభృచ్చైవ నిర్గుణం గుణభోక్తృ చ॥15॥ శ్రీమద్భగవద్గీత... త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగము కృష్ణుడు అర్జునుడికి చెబుతున్నాడు.అర్జునా!ఆ పరబ్రహ్మత్వం అనేది వుందే,అది ఎవరికీ అంత సులభంగా అర్థం కాదు.అది సర్వేంద్రియాలలో కలిసి ఉన్నట్లు కనిపిస్తుంది.కానీ కలవదు.దేనితో కలిసి వుండకపోయినా,అన్నిటినీ ధారణపోషణలు చేస్తూ ఉంటుంది.నిర్గుణమై ఉండి కూడా గుణాలను అనుభవించేది అదే.ఈ విషయం నువ్వు బాగా అర్థం చేసుకోవాలి,తెలుసుకోవాలి.

సర్వతః పాణిపాదం తత్

సర్వతః పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షి శిరోముఖం। సర్వత శ్శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్టతి॥14॥ శ్రీమగ్భగవద్గీత....త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము కృష్ణుడు ఈ ప్రకారం వివరిస్తున్నాడు.అర్జునా!ఇప్పుడు నేను సనాతనమయిన పరబ్రహ్మము అని చెప్పాను కదా.దానికి ఎటు చూసినా కాళ్ళు,చేతులు,తలలు,ముఖాలు,చెవులు ఉంటాయి.అది ఈ విశ్వం మొత్తం శాఖోఽపశాఖలుగా వ్యాపించి ఉంటుంది.అది లేని ప్రదేశం ఈ భూమండలంలో ఎంత వెదికినా కానరాదు.

జ్ఞేయం యత్తత్ ప్రవక్ష్యామి

జ్ఞేయం యత్తత్ ప్రవక్ష్యామి యద్ జ్ఞాత్వాఽమృత మశ్నుతే। అనాది మత్పరం బ్రహ్మ న సత్తన్నా స దుచ్యతే॥13॥ శ్రీమద్భగవద్గీత...త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము కృష్ణుడు ఇంకా ఇలా చెబుతున్నాడు.అర్జునా!నీకు ఇప్పుడు తెలుసుకునేదానికి ఏది యోగ్యమయినదో చెబుతాను.అలాగే దేనిని తెలుసుకుంటే మోక్షం సమకూరుతుందో కూడా చెబుతాను.అది సనాతనమైన పరబ్రహ్మము.దానిని సత్పదార్థమని చెప్పలేము.అలాగని అసత్పదార్థమనికూడా చెప్పలేము.

అసక్తి రనభిష్వంగః

అసక్తి రనభిష్వంగః పుత్రదారగృహాదిషు। నిత్యం చ సమచిత్తత్వం ఇష్టానిష్టోపపత్తిషు॥10॥ మయి చానన్య యోగేన భక్తి రవ్యభిచారిణీ। వివిక్తదేశ సేవిత్వం అరతి ర్జనసంసది॥11॥ అధ్యాత్మజ్ఞాననిత్యత్వం తత్త్వజ్ఞానార్థదర్శనం। ఏతత్ జ్ఞానమితి ప్రోక్తం అజ్ఞానం యదతోఽన్యథా॥12॥ శ్రీమద్భగవద్గీత...త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగ యోగము కృష్ణుడు చెపుతున్నాడు.అర్జునా!భార్య,పుత్రులు,ఇంకా ఇంట్లో ఉండే మిగిలిన సభ్యులు,ఇల్లు,వాకిలి,పొలము,పుట్రల పైన మమకారము పెంచుకోకూడదు.శుభాన్ని,అశుభాన్ని సమంగా చూడగలగాలి.అన్ని రకాల ఆలోచనలు,ఆక్రోశాలు,అనుమానాలు,అసహనాలు,ఆవేదనలు వదిలి నా యందు అనన్యమయిన భక్తి కలిగి ఉండాలి.ఏకాంతవాసం చెయ్యాలి.జన సమూహాలకు దూరంగా ఉండాలి.నిరంతరం ఆత్మజ్ఞానం,తత్త్వజ్ఞానం,ఆత్మశోధనల విచారణ చేస్తూఉండాలి.పైన ఉదహరించినవి అన్నీ కలిపి జ్ఞానం అని చెప్తారు.దీనికి విభిన్నంగా,అడ్డంగా ఉండేవి అన్నీ అజ్ఞానానికి ప్రతీకలు అంటారు.

అమానిత్వమదంభిత్వం

అమానిత్వమదంభిత్వం అహింసా క్షాంతిరార్జవం। ఆచార్యోపాసనం శౌచం స్థైర్య మాత్మవినిగ్రహః॥8॥ ఇంద్రియార్థేషు వైరాగ్యం అనహంకార ఏవ చ। జన్మ మృత్యుజరా వ్యాధి దుఃఖ దోషాను దర్శనమ్॥ శ్రీమద్భగవద్గీత...త్రయోదశాధ్యాయము క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞ విభాగయోగము కృష్ణుడు ఇంకా ఇలా చెపుతున్నాడు.అర్జునా!అభిమానము,డంబము లేకుండా ఉండాలి.అహింస,ఓర్పు,కపటం లేకుండా ఉండటం కావాలి.గురుసేవ,శుచిత్వం,నిశ్చలత,ఆత్మ నిగ్రహం అతి ముఖ్యం.ఇంద్రియ విషయాలపై వైరాగ్యం పెంచుకోవాలి.అహంకారం,అహంభావం మచ్చుకైనా కానరాకుండా ఉండాలి.చావుపుట్టుకలను సమంగా చూడగలగాలి.వృద్థాప్యం,వ్యాధుల వలన వచ్చే వ్యథలకు అతీతంగా ఉండాలి.సంసార జీవనంలో మనకు ఎదురయ్యే ఒడుదుడుకులను,సుఖదుఃఖాలను నిమిత్తమాత్రంగా స్వీకరించ గలగాలి.